دژهای ارتش سوریه در شرق فرات

به گزارش راهبرد معاصر؛ پاکسازی استان درعا، "گهواره انقلاب" مسلحین، آخرین امیدهای آنها را برای هجمه به دمشق از بین برد و نشان داد، جنگ به پایان خود نزدیک شده است.

پیشروی های سریع ارتش در درعا علی رغم اینکه که مسلحین موانع و استحکامات وسیعی به کمک مستشاران آمریکایی و اردنی یا همان اتاق "موک" ترتیب داده بودند، صاحب نظران و کارشناسان نظامی را به تحسین وا داشت. به طور مثال استحکامات اطراف شهرک "بصره الحریر" به خوبی ساخته شده بود و انتظار می رفت جنگ بصورت فرسایشی ادامه یابد. اما پاکسازی این شهرک، ظرف فقط یک روز باعث شد سایر مناطق، دومینو وار بدست ارتش بیفتد.

این پیروزی سریع به همان اندازه که اهالی ادلبستان را ترساند، نیرو های SDF را نیز به وحشت افکند. نیرویی که مناطق وسیعی از شمال و شرق سوریه را در اختیار داشته و از طرف غربی ها خصوصا امریکا ساپورت مالی، نظامی و اطلاعاتی می شود.

قلمرو قابل توجه SDF حاصل نبردهای شدید آنها با داعش در سال های 2015 تا 2017 بود. نبردهای شدیدی که از کوبانی آغاز گردید و تا تصرف چاه های نفت دیرالزور ادامه یافت. البته در برخی از همین مناطق تحت سلطه کردها، ارتش سوریه نیز حضور دارد که می توان از آن ها به عنوان دژهای ارتش سوریه در شرق فرات یاد کرد. اکنون، سوریه در عمل به دو قسمت تبدیل شده: شرق فرات (تحت اشغال نیروهای مورد حمایت امریکا) و غرب فرات (عمدتا در کنترل دولت مرکزی). گفتنی است دو مورد تلاش نیروهای مقاومت برای نفوذ به شرق فرات با حملات فوری و سنگین جنگنده های امریکایی مواجه شد. در یک مورد از این حملات، پس از آن که نیروهای ارتش سوریه توانستند برخی از تجزیه طلبان را از 4 روستا عقب بزنند، با حملات شدید جنگنده های واشنگتن، مجبور به عقب نشینی شدند. با این وجود، هنوز برخی مواضع در شرق فرات در اختیار ارتش باقی مانده است.

مواضع ارتش سوریه در حسکه

استان "حسکه"، با وسعتی معادل 23 هزار و 334 کیلومتر مربع در شمال غربی سوریه واقع شده است ، جمعیت آن در سال 2010 میلادی، حدود 1 میلیون و پانصد هزار نفر برآورد شده است. نام پیشین این استان الجزیره بوده و از قدمت تاریخی بسیار برخوردار می باشد. شهرهای مهم این استان عبارتند از "حسکه"، "قامشلی"، "رأس‌العین"[1]، "المالکیه"[2].

اکثر ساکنان این استان کرد زبان بوده و اقلیت عرب نیز در آن سکونت دارند. رودخانه مهم(خابور) فرات از این استان عبور میکند و مناطق بسیار حاصلخیزی را فراهم آورده است.

این شهر با جمعیت تقریبی 180 هزار نفر، مهمترین شهر استان محسوب می شود. در خلال بحران سوریه تظاهراتی ضد حکومت در این شهر برپا شد اما با ظهور جبهه النصره و سپس داعش، ارتش جهت جلوگیری از سقوط و کشتار غیرنظامیان، حفاظت از این مناطق را به کمیته های مردمی کرد واگذار کرده و ضمن عقب نشینی، در بعضی مناطق باقی ماند.

تا بهار 2015 نیمی از شهر حسکه و ریف آن تحت کنترل ارتش سوریه بود. بعد از این، داعش حمله گسترده ای را جهت تصرف حسکه کلید زد که با هماهنگی ارتش و نیروهای کردی که اکنون SDF نام گرفته اند[3]، ناکام ماند. در حین نبرد با داعش، کردها به نوعی از فرصت استفاده کرده و مناطقی زیادی از ارتش را به تصرف خود در آورد. با پایان جنگ و شکست داعش اختلافات بین دو طرف بالا گرفت. نیروهای پلیس شهری کردی موسوم به آسایش آغاز کننده این درگیری ها بودند. آنها مناطق تحت سیطره ارتش را یکی پس از دیگری اشغال نمودند شدت درگیری ها به نحوی بود که ارتش برای اولین بار از آغاز بحران سوریه، نیروهای کرد را مورد حمله هوایی قرار داد.

سرانجام پس از پیشروی کردها در منطقه "غویران" و "النشوه" و محاصره نیروهای ارتش از سوی کردهای آسایش، با وساطت روس ها آتش بس برقرار گردید. نتیجه آتش بس واگذاری کامل شهر حسکه به جز منطقه کوچکی در مرکز شهر بود.

باکس امنیتی

باکس امنیتی یا به عبارت دیگر دایره جنایی امنیتی حسکه، تنها منطقه شهر است که در کنترل نیروهای دولت قرار دارد. این منطقه سری، به علت دارا بودن تجهیزات الکترونیکی و استراق سمع بارها با تحریک ایالات متحده، از طرف کردها مورد حمله قرار گرفته ولی با استقامت نیروهای ارتش، حفظ گردیده است.

منطقه نظامی و دژی مستحکم که به علت استقرار آن در مجاورت روستای کوکب به این نام معروف شده است. این منطقه یکی از پایگاه های اصلی ارتش در شرق فرات است.

در این دژ، هنگ 121 و نیز تیپ 546 توپخانه ارتش مستقر هستند؛ این دو یگان در سال های گذشته نبردهای خونباری علیه النصره و داعش داشتند و نقش پر رنگی در سد نفوذ تکفیری ها ایفا کردند.

ارتش جهت حفاظت از این مکان تجهیزات الکترونیکی و شنود مخابراتی وسیعی را تدارک دیده و همواره سعی در مقابله جنگ الکترونیکی با پایگاه های امریکایی مستقر در مناطق کردی داشته است.

مواضع ارتش سوریه در قامشلی

دومین شهر مهم استان حسکه یعنی قامشلی، حدود 185 هزار نفر جمعیت داشته و ساکنان این شهر امروزه شامل کردها، ارمنی ها و آشوری ها می شوند.

قامشلی به علت قرار گرفتن در کنار مرز ترکیه وعراق از موقعیت استراتژیک مهمی برخوردار است.

التهابات سیاسی در قامشلی قبل از جنگ، تنها در شورش معروف سال 2004 بود. در این واقعه که از دعوا میان تماشاگران یک بازی فوتبال آغاز شد، با تحریک برخی طرف ها، به یک شورش مردمی تبدیل شد. البته پلیس با شدت هرچه تمام تر این قیام را سرکوب کرده و 30 نفر طی درگیری ها کشته شدند.

7 سال بعد، یعنی با شروع بحران سال 2011 سوریه، این شهر بار دیگر صحنه تظاهرات و درگیری هایی گردید که این بار ارتش همچون حسکه نیمی از اداره این شهر را بنا به دلائلی به کمیته های مردمی کرد واگذار کرد. با این اقدام ارتش و با توجه به دوری مسافت قامشلی از مناطق درگیری مانند حمص و ادلب، این شهر به نسبت سایر شهر ها، روی آرامش به خود دید. با این حال این آرامش در سال 2015 با هجوم شدید داعش که همراه با خودروهای انتحاری فراوان بود، بهم خورد. حمله دواعش که تا دروازه های شهر پیش آمد، با رشادت نیروهای SDF و ارتش دفع گردید. متاثر از این همکاری ها، برعکس حسکه، پایان جنگ با داعش باعث درگیری در شهر نشد و آرامش تاکنون در آنجا حکم فرماست.

ارتش در شهر قامشلی مناطق مهمی همچون فرودگاه بین المللی ، گذرگاه مرزی بین ترکیه و سوریه و استادیوم شهر ودر ریف جنوبی کنترل ده ها روستا از طرطب تا خربه السویفات را در دست دارد.

هنگ 154 نیرو ویژه ارتش

این هنگ، مهم ترین پایگاه ارتش در جنوب شهر قامشلی است. از لحاظ جغرافیایی هنگ بین روستای طرطب و اردوگاه آوارگان "لاجئین" واقع شده است. از میزان استعداد این هنگ، اطلاعاتی وجود ندارد ولی با توجه به این که سرهنگ شهید عصام ظهرالدین، در خلال بحران سوریه، بازدیدهای فراوان از این مرکز داشته و مسئولیت تعلیم نیروهای نخبه ارتش سوریه در این شهر را به عهده گرفته بود، چنان بر می آید که هنگ مذکور، مقر آموزش نیروهای ویژه ارتش سوریه است.

انبار مهمات و آتشبار توپخانه حلکو

این انبار تسلیحاتی در منطقه ای بنام حلکو در حاشیه شهر قامشلی و شمال فرودگاه شهر قرار دارد و گلوله و مهمات دژ کوکب را تامین می کند.

بصورت کلی مناطق نظامی مستقر در قامشلی و حسکه نظر به کم تنش بودن به نسبت سایر استان های سوریه بیشتر محل آموزش و بازسازی نیروها هستند و از برد عملیاتی کمتری برخوردار هستند

 فرودگاه قامشلی

مهمترین مکان برای ارتش سوریه، جهت انتقال نیرو، تجهیزات، مهمات و همچنین ارزاق عمومی، این فرودگاه است. فرودگاه قامشلی، نظامی نیست ولی پروازهای نظامی، بصورت منظم در آن برقرار است.

آینده مناطق تحت کنترل SDF

پیروزی قاطع ارتش و دولت سوریه در درعا موقعیت آنها را بیش از پیش در سوریه تثبیت کرده است. برخی تحلیل گران، نقش روسیه از طرف دولت سوریه و امریکا به نمایندگی از SDF را غیرقابل انکار می دانند. در این میان، ارتش سوریه با پیروزی هایی اخیر تا حدودی از موضع قوت رو به سوی کردها می آورد. بر این اساس، آینده مدنظر دمشق برای حسکه و قامشلی در مصاحبه رئیس جمهور سوریه با NTV ترسیم شده است.

اسد در رابطه با شمال این کشور و نیروهای تحت حمایت آمریکا چنین اظهار نظر کرده است: «برای پایان اشغال بخش شمالی کشور دو گزینه پیش رو داریم، گزینه اصلی آشتی و صلح است که به لطف آن بسیاری از مناطق کشور شاهد بازگشت زندگی عادی بودند؛ جایی که هم اکنون نهادهای دولتی به صورت طبیعی مشغول فعالیت هستند. گزینه دوم نیز این است که اگر تسلیم نشدند و به آشتی روی نیاوردند، به تروریست ها حمله می کنیم و تا زمان تسلط دوباره دولت، به جنگ با آنها ادامه خواهیم داد، البته این برای ما بهترین گزینه نیست اما به هر حال تنها راه تسلط دوباره دولت بر کشور به شمار می آید».

با نگاهی دوباره به گذشته، به راحتی می توان دریافت طرف مقابل ارتش در شمال و شرق سوریه، نیروهایی هستند که به کمک و سفارش امریکا و حضور پررنگ مستشاران غربی گرد هم آمده اند؛ آنها در چند سال گذشته، ارتش را در شهرهای حسکه و قامشلی محاصره کردند و با کمک هوایی و لجستیکی امریکایی ها، شروع به اشغال نوار مرزی با ترکیه کردند. در گام بعدی و پس از قضایای کوبانی و به هم پیوستن کانتون[بخش] قامشلی به کانتون کوبانی، شمال شرقی سوریه هم در دست نیروهای تحت هدایت امریکا قرار گرفت و خود کردها این منطقه را (روژآوا) نامیدند. اما وقتی روژآوا تکمیل می شد که کانتون کوبانی به کانتون عفرین وصل بشود.

این رویای کردها با ورود ارتش اردوغان و مزدورانش به الباب، به محاق افتاد. اردوغان در قدم بعدی طی عملیات شاخه زیتون به عفرین هجوم برد. کردها که به حمایت آمریکا دل بسته بودند، پیشنهادهای سخاوتمندانه ارتش سوریه جهت اداره مشترک عفرین را رد کردند.

با رها شدن عفرین توسط آمریکایی ها، کردها که اکنون از بزرگ ترین حامی خود نا امید شده بودند، از نیروهای مشترک ترکیه و ارتش آزاد شکست خوردند و شهر عفرین را علیرغم مقاومت های اولیه، تقدیم اردوغان نمودند.

تجربه ی عفرین برای کردها بسیار تلخ بود و بنظر می رسد بالاخره به این نتیجه رسیده باشند که امریکا قابل اعتماد نبوده و دولت آنکارا را تحت هر شرایطی به آنها ترجیح خواهد داد. در نتیجه، آنها در مقابل ارتش، به مصالحه تن خواهند داد چنانچه هم اکنونی نیز مذاکراتی جهت واگذاری این مناطق به دولت قانونی سوریه در جریان است؛ اما در این مسیر، همچنان ایالات متحده کارشکنی می کند.

با این اوصاف، وضعیت بد اقتصادی مناطق تحت کنترل کردها که از سوی ترکیه از دیگر عواملی است که احتمال پذیرش گزینش مصالحه از سوی SDF را بالا می برد. هم اکنون نیز تجارت محصولات کشاورزی استان حسکه با دولت در حلب و دمشق جریان دارد و دولت نیز خدمات و تجهیزات مورد نیاز کردها را تامین می کند.

از نظر نگارنده، اولین مصالحه ها از منبیج و قامشلی شروع خواهد شد؛ اما احتمالا نیروهای آسایش در مقابل این توافقات مقاومت خواهد کرد ولی سرانجام این مناطق خواه نا خواه بسمت الحاق به دولت مرکزی سوریه پیش خواهد رفت.